Quả mâm xôi là loại quả mọng nước được dùng nhiều trong thực phẩm chức năng. Quả mâm xôi có tác dụng gì với sức khỏe là câu hỏi của nhiều người. Quả Mâm xôi hay còn gọi là Phúc bồn tử thường được sử dụng rộng rãi để điều trị liệt dương, di tinh, xuất tinh sớm, lao lực mệt mỏi, mờ mắt, hiếm muộn chậm sinh con. Ngoài ra, quả Mâm xôi cũng được sử dụng để thanh nhiệt, tiêu viêm, tán ứ, hoạt huyết. Dưới đây chúng ta cùng đi tìm hiểu chi tiết xem quả mâm xôi có tác dụng gì với sức khỏe con người.
1. Tổng quan về mâm xôi
Quả mâm xôi tiếng Anh gọi là raspberries, tiếng Việt còn có tên gọi khác là trái phúc bồn tử. Đây là một loại trái cây mọc từ cây mâm xôi hoặc lai tạp với các cây cùng họ, cùng chi khác. Chúng được trồng phổ biến ở châu Âu và Bắc Mỹ, còn ở Việt Nam loại cây này phổ biến ở Lâm Đồng, Đà Lạt. Sở dĩ loại quả này được gọi là quả mâm xôi vì nó có những búi hạt căng mọng nổi lên trông như mâm xôi.
Quả mâm xôi có nhiều màu khác nhau như cây mâm xôi vàng, mâm xôi đen, mâm xôi đỏ nhưng phổ biến nhất ở Việt Nam là loại mâm xôi - phúc bồn tử đen. Phúc bồn tử được thừa hưởng những đặc tính của dòng họ dâu, nên quả phúc bồn tử cũng có mùi vị gần như thế, dù là trái mâm xôi màu nào thì khi ăn vào chúng đều có vị ngọt thanh, chua nhẹ.
Nhiều người Việt Nam thường hay lầm tưởng quả mâm xôi với quả dâu tằm bởi chúng có ngoại hình và mùi vị cũng khá giống nhau nhưng trên thực tế đây là hai loại quả khác nhau, quả mâm xôi về cơ bản tròn, múi mọng và vị ngọt hơn so với dâu tằm.
+ Canh tác:
Một số loại mâm xôi có thể canh tác được từ những vùng trồng trọt chịu rét 3 tới 9. Những cây mâm xôi được trồng theo truyền thống vào mùa đông như các loại cây thân cứng ngủ đông, mặc dù việc trồng mâm xôi từ loại giống thân mềm được ươm mầm cắm xuống đất, sản xuất từ nuôi cấy mô đã trở phổ biến hơn nhiều.
Một hệ thống sản xuất chuyên biệt gọi là "sản xuất giống cây thân cứng dài" liên quan đến việc trồng loại thân cứng trong một năm ở vùng khí hậu phía bắc như Scotland hoặc Oregon hoặc Washington, nơi yêu cầu độ lạnh cho cây đâm chồi nảy lộc đạt đến đúng thời điểm hoặc sớm hơn khi đem đến nơi trồng cuối cùng. Những cây thân cứng này sau đó được đào, gồm rễ và tất cả các bộ phận, để đem trồng lại ở những vùng khí hậu ấm hơn như Tây Ban Nha, nơi chúng nhanh chóng ra hoa và tạo ra mùa thu hoạch được rất sớm. Các cây thường được trồng với mật độ 2-6 mỗi m trong đất màu mỡ, tháo nước tốt; nếu có bất cứ nghi ngờ nào về việc thối rễ, cây mâm xôi được trồng trong vườn nâng với khung gỗ bao quanh có đất trồng cao hơn mặt đất bên ngoài/luống đất.
Tất cả các giống mâm xôi đều có rễ lâu năm, nhưng nhiều cây không có chồi lâu năm. Trên thực tế, hầu hết các loài mâm xôi đều đâm chồi hai năm một lần (có nghĩa là chồi mọc trong mùa sinh trưởng đầu tiên và quả mọc ra từ những chồi đó trong mùa sinh trưởng thứ hai). Những bông hoa có thể là nguồn mật hoa chính cho ong mật và các loài thụ phấn khác.
Cây mâm xôi sinh trưởng mạnh và có thể xâm lấn hết khu vực xung quanh. Chúng sinh sôi bằng việc dùng những chồi cơ sở (còn gọi là chồi bên), các chồi ngầm mở rộng phát triển rễ và các cây riêng lẻ. Chúng có thể ngắt chồi bên những cây mới vài khoảng cách từ cây chính. Vì lý do này, cây mâm xôi lan rộng và có thể chiếm lấy các vùng đất màu mỡ nếu không được kiểm soát. Quả mâm xôi thường được nhân giống bằng cách cắt và sẽ sẵn sàng bén rễ trong điều kiện đất ẩm.
Quả được thu hoạch khi ngắt khỏi đế hoa dễ dàng và đổi màu thẫm (đỏ, đen, tím hoặc golden-yellow, tùy thuộc vào loài và giống cây trồng). Đây là khi quả chín mọng và ngọt nhất
Phương pháp trồng cây mâm xôi với nhà lưới che phủ cao (high tunnel) đem đến cơ hội thu hẹp khoảng cách để thực hiện sản xuất được vào cuối mùa thu và cuối mùa xuân. Hơn nữa, hệ thống che phủ cao cho phép những cây mâm xôi chịu rét kém hơn ra quả vào mùa hè khoáng sản vượt qua được mùa đông ở vùng khí hậu nơi nếu không có che phủ thì chúng không thể tồn tại. Trong điều kiện này, các cây thường được đưa vào trồng ở khoảng cách gần trước khi xây dựng hệ thống che phủ.
+ Giá trị dinh dưỡng:
Thành phần dinh dưỡng: Quả phúc bồn tử chứa ít calo đồng thời lại là một nguồn cung cấp dồi dào các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể. Chúng chứa rất nhiều hàm lượng vitamin C và chất xơ giúp củng cố hệ miễn dịch và tăng cường sức đề kháng. Bên cạnh đó, phúc bồn tử còn chứa một lượng nhỏ vitamin A, vitamin B6, B, E, K cùng các khoáng chất quan trọng khác như: kali, đồng, mangan, photpho, ...
Cấu trúc quả tụ góp phần vào giá trị dinh dưỡng của quả mâm xôi, vì nó làm tăng tỷ lệ chất xơ, một trong những thực phẩm được biết đến nhiều nhất trong xu hướng thực phẩm toàn phẩm lên đến 6% chất xơ trên tổng trọng lượng. Quả mâm xôi là một nguồn dinh dưỡng phong phú (20% hoặc nhiều hơn giá trị dinh dưỡng hàng ngày, DV) gồm vitamin C (32% DV), mangan (32% DV) và chất xơ (26% DV) (bảng). Quả mâm xôi là một loại thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp, với tổng lượng đường chỉ 4% và không chứa tinh bột.
Quả mâm xôi được trồng phục vụ cho thị trường trái cây tươi và để chế biến trong ngành thương mại thành trái cây đông lạnh nhanh (IQF), purée (xúp đặc nghiền nhừ từ rau củ trái cây), nước trái cây hoặc làm trái cây sấy khô được sử dụng trong nhiều loại sản phẩm tạp hóa như bánh ngọt mâm xôi. Theo truyền thống, quả mâm xôi là một loại cây trồng giữa mùa hè, nhưng với công nghệ mới, giống cây trồng và chuyên chở vận chuyển hàng hóa, giờ đây chúng có thể thu được quanh năm. Quả mâm xôi cần nhiều ánh nắng mặt trời và nước để phát triển tối ưu. Quả mâm xôi phát triển mạnh trong đất thoát nước tốt với độ pH từ 6 đến 7 với chất hữu cơ dồi dào để hỗ trợ giữ nước. Mặc dù độ ẩm là rất cần thiết, đất ướt và nặng hoặc tưới quá nhiều có thể gây thối rễ Phytophthora, đây là một trong những vấn đề sâu bệnh nghiêm trọng nhất đối với cây mâm xôi đỏ. Là một loại cây được trồng ở vùng ẩm, ôn đới, nó rất dễ trồng và có xu hướng lan rộng nếu không được cắt tỉa. Cây mâm xôi còn sót sẽ liên tục mọc lên dưới dạng cỏ dại trong vườn, được phát tán bởi những hạt giống được tìm thấy trong phân chim.
Một quả mâm xôi riêng lẻ nặng 3-5 g (0,11-0,18 oz) và được tạo thành từ khoảng 100 quả hạch con, mỗi quả hạch con lại bao gồm một cơm thịt quả mọng nước và một hạt giống đơn ỏ giữa. Một bụi cây mâm xôi có thể mang lại vài trăm quả mỗi năm. Không giống việt quất và trái ngấy, một quả mâm xôi có một lõi rỗng khi bị ngắt khỏi đế hoa.
2. Quả mâm xôi có tác dụng gì?
+ Giàu chất chống oxy hoá:
Trong phúc bồn tử có chứa rất nhiều các hợp chất chống oxy hoá mạnh mẽ như: Vitamin C, quercetin và axit ellagic giúp tiêu diệt các tế bào gây hại của gốc tự do và ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, ung thư, bệnh tim và các loại bệnh khác. Nghiên cứu thực hiện trên cơ thể của những con chuột béo phì, bị bệnh tiểu đường kéo dài khoảng 8 tuần cho thấy: những con chuột được cho ăn quả mâm xôi khô cải thiện được tình trạng viêm và stress oxy hoá hơn những con chuột không dung nạp quả mâm xôi. Một cuộc nghiên cứu thực hiện trên những con chuột khác cũng cho thấy: hàm lượng axit ellagic có trong quả mâm xôi giúp ngăn ngừa những tổn thương do các tế bào oxy hoá gây ra và phục hồi các DNA bị hư hỏng.
+ Tăng cường sức đề kháng:
Trong quả mâm xôi có hàm lượng cao vitamin C, một loại vitamin quan trọng đóng vai trò chủ chốt trong việc tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Vitamin C là một phần không thể tách rời của collagen trong xương, mô liên kết và mạch máu. Vitamin C trong phúc bồn tử làm tăng nồng độ chất chống oxy hóa và giúp các tế bào máu ngăn chặn sự xâm nhập của virus bên ngoài. Các chất chống oxy hóa như phenol và anthocyanin cũng tăng cường sức khỏe cho cơ thể.
+ Kiểm soát lượng đường huyết:
Có thể bạn chưa biết, quả phúc bồn tử chứa rất ít carbs và giàu hàm lượng chất xơ, tannin nên hoàn toàn phù hợp với những người đang có nguy cơ hoặc đã mắc bệnh tiểu đường. Bên cạnh việc không làm tăng lượng đường trong máu, hàm lượng chất xơ dồi dào có trong loại quả này còn giúp giảm đáng kể lượng đường trong máu và cải thiện chứng kháng insulin trong cơ thể. Ngoài ra, hàm lượng tannin còn giúp ngăn chặn alpha-amylase để hạ thấp số lượng carbs nạp vào, từ đó kiểm soát được lượng đường trong máu của bạn. Nghiên cứu thực hiện trên những con chuột được cho ăn quả phúc bồn tử cho thấy: tình trạng kháng insulin và lượng đường trong máu của chúng ít hơn những con chuột không ăn phúc bồn tử.
+ Đặc tính chống ung thư:
Như đã biết, mâm xôi đỏ là thực vật chứa rất nhiều chất chống oxy hoá nên có khả năng chống lại các bệnh ung thư nguy hiểm như: ung thư ruột kết, tuyến tiền liệt, vú, cổ họng, phổi, ... Một cuộc nghiên cứu thực hiện trên ống nghiệm cho thấy: chiết xuất từ quả mâm xôi đỏ có chứa chất chống oxy hoá giúp tiêu diệt 90% tế bào ung thư vú, dạ dày và ruột kết. Nghiên cứu trên ống nghiệm khác cũng cho kết quả: sanguiin H-6 có trong mâm xôi đỏ tiêu diệt hơn 40% tế bào gây ung thư buồng trứng ở phụ nữ. Ngoài ra, các cuộc nghiên cứu trên cơ thể của những con chuột cho thấy rằng: chất chống oxy hoá giúp chúng ngăn ngừa ung thư (đối với những con chuột khoẻ mạnh) và làm chậm quá trình phát triển ung thư gan (đối với những con chuột đã mắc bệnh ung thư gan) hơn so với nhóm chuột đối chứng.
+ Quả mâm xôi giúp duy trì sức khỏe mắt:
Sự kết hợp của chất chống oxy hóa như Vitamin C, Vitamin A và phenol trong quả mâm xôi giúp tránh khỏi bệnh tật và bảo vệ các màng của mắt sản xuất thủy dịch, do đó làm sạch và bảo vệ mắt khỏi bị khô. Acid ellagic cũng giúp duy trì thị lực khỏe mạnh.
+ Cải thiện thị lực:
Hàm lượng cao các vitamin C, A, phenol cùng khả năng kháng khuẩn, chống viêm giúp tác dụng của quả mâm xôi với việc cải thiện thị lực trở nên tối ưu hơn. Chúng giúp phòng tránh bệnh viêm mắt cũng như bảo vệ các màng của mắt sản xuất thủy dịch, tránh tình trạng mắt bị khô. Acid ellagic cũng giúp duy trì thị lực khỏe mạnh, hạn chế tình trạng đau mắt do vi khuẩn gây ra.
+ Giúp não khoẻ mạnh:
Phúc bồn tử được cho là có khả năng cải thiện chứng trầm cảm, căng thẳng do có nhiều vitamin thiết yếu có thể làm giảm đi hàm lượng cortisol, là hormone được sản xuất bởi tuyến thượng thận gây căng thẳng cho con người. Tiêu thụ quả mâm xôi có thể ngăn ngừa tổn thương não và mất trí nhớ liên quan đến lão hóa, giúp cải thiện hoạt động của não bộ, đặc biệt là với người lớn tuổi. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra kết luận rằng các chất chống oxy hoá có trong phúc bồn tử giúp chống lại các gốc tự do và điều khiển sự giao tiếp của các nơron thần kinh. Điều này có thể giúp giảm viêm não, vốn là nguyên nhân dẫn đến các vấn đề về nhận thức và vận động cùng với lão hóa.
+ Cải thiện sức khoẻ tim mạch:
Một tác dụng của quả mâm xôi mà chúng ta cũng không thể bỏ qua đó là khả năng tăng cường sức khỏe tim mạch. Kali trong phúc bồn tử với hàm lượng vừa phải giúp điều hòa nhịp tim và huyết áp của cơ thể. Bên cạnh đó, phúc bồn tử còn giàu khoáng chất như mangan, đồng và sắt - những hợp chất có lợi cho việc sản xuất hồng cầu, ngăn ngừa tình trạng thiếu máu. Vitamin C trong quả mâm xôi giúp phục hồi và làm vững các thành mạch máu, giúp tăng cường khả năng lưu thông máu, cải thiện hoạt động của tim. Ngoài ra, quả phúc bồn tử còn là một trong những loại trái cây ít đường tốt cho sức khỏe tim mạch, bạn sẽ không phải lo lắng ăn nhiều trái mâm xôi có làm tăng lượng đường trong máu hay không.
+ Kiểm soát tiểu đường:
Các chất chống oxy hoá và chất xơ có trong quả phúc bồn tử có tác dụng ngăn ngừa chứng viêm, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và cải thiện tình trạng bệnh đối với những người đang mắc loại bệnh này. Ngoài ra, quả phúc bồn tử có vị ngọt nhưng lại chứa rất ít đường tự nhiên nên hoàn toàn phù hợp đối với những người đang trong quá trình thực hiện kiểm soát đường trong cơ thể.
+ Cải thiện khả năng sinh sản:
Vitamin C và magie trong quả mâm xôi có thể cải thiện khả năng sinh sản ở cả nam giới và phụ nữ. Một giả thuyết khẳng định rằng các chất chống oxy hóa trong quả mâm xôi bảo vệ sức khỏe của tinh trùng và làm giảm nguy cơ sẩy thai. Ngoài ra, trong quả phúc bồn tử có hàm lượng kẽm khá cao, đây là một hợp chất giúp kiểm soát lượng testosterone, làm tăng hưng phấn cho nam giới và cải thiện chất lượng tinh trùng. Bên cạnh đó, phúc bồn tử còn chứa hàm lượng cao các chất chống oxy hóa, hỗ trợ việc lưu thông máu đến cơ quan sinh dục, tăng cường khả năng sinh lý, đặc biệt là cho phái nam.
+ Hỗ trợ tiêu hoá:
Hàm lượng chất xơ dồi dào có trong quả phúc bồn tử giúp thúc đẩy khả năng hoạt động của nhu động ruột - đóng vai trò thải độc cho cơ thể. Đồng thời, chất xơ còn giúp ngăn ngừa và cải thiện tình trạng táo bón và tăng cường sức khoẻ cho hệ tiêu hoá.
+ Tăng cường sức khỏe răng miệng:
Đặc tính kháng khuẩn, chống viêm của quả mâm xôi còn có nhiều tác dụng trong việc tăng cường sức khỏe răng miệng. Tinh chất có trong phúc bồn tử có tính kháng khuẩn và chống viêm với một số loại vi khuẩn gây bệnh răng miệng. Dù vẫn chưa có nhiều nghiên cứu để khẳng định chắc chắn điều này, nhưng các nhà nghiên cứu cũng khuyến cáo bạn nên ăn phúc bồn tử thường xuyên vì vitamin C và các khoáng chất trong quả phúc bồn tử giúp ngăn ngừa và kiểm soát bệnh nướu răng và sâu răng.
+ Có tác dụng cải thiện tình trạng viêm khớp:
Quả mâm xôi có khả năng chống viêm, có thể làm giảm các triệu chứng viêm khớp. Trong một nghiên cứu, những con chuột được sử dụng thuốc chiết xuất từ quả mâm xôi đỏ có nguy cơ viêm khớp thấp hơn so với chuột trong nhóm không sử dụng. Ngoài ra, những con bị viêm khớp trải qua các triệu chứng ít nghiêm trọng hơn so với chuột không sử dụng quả mâm xôi. Trong một nghiên cứu khác trên chuột, những con chuột được sử dụng chiết xuất từ quả mâm xôi có độ phồng và phá hủy khớp ít hơn so với nhóm không ăn. Bằng cách ngăn chặn COX-2, một loại enzyme gây viêm và đau, quả mâm xôi được cho là có tác dụng chống lại viêm khớp.
3. Cách thêm quả mâm xôi vào chế độ ăn uống của bạn
Vì quả mâm xôi được thu hoạch trong mùa hè và mùa thu, quả mâm xôi tươi sẽ ngon nhất vào những thời điểm đó. Khi chọn quả mâm xôi, hãy tránh những quả bị nát hoặc mốc. Quả mâm xôi nên được đông lạnh và đóng gói để giữ chúng khỏi bị hư hại. Hãy nhớ rằng bạn có thể ăn quả mâm xôi quanh năm bằng cách mua đồ đông lạnh.
Lưu ý là những quả mọng này phải là những quả được đông lạnh ngay sau khi thu hoạch.
Quả mâm xôi cũng là một thành phần phổ biến trong mứt và thạch.
Dưới đây là một số cách để kết hợp quả mâm xôi vào chế độ ăn uống của bạn:
Ăn quả mâm xôi tươi giống như một món ăn nhẹ.
Sữa chua với quả mâm xôi tươi và ngũ cốc
Thêm quả mâm xôi vào ngũ cốc hoặc bột yến mạch.
Bánh kếp nguyên hạt hoặc bánh quế với quả mâm xôi.
Thêm quả mâm xôi đông lạnh vào một ly sinh tố.
Làm một món salad berry tươi với quả mâm xôi, quả việt quất, dâu tây.
Thêm quả mâm xôi vào món salad với thịt gà và phô mai.
Trộn quả mâm xôi với nước và sử dụng làm nước sốt cho thịt hoặc cá.
Làm một quả mâm xôi nướng với bột yến mạch, các loại hạt, quế và một giọt si-rô trái cây ưa thích.
Nhồi mâm xôi với sô cô la đen cho một món ngọt.
Trên đây chúng tôi đã giúp bạn tìm hiểu quả mâm xôi có tác dụng gì với sức khỏe con người. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn và người thân. Cảm ơn bạn đã quan tâm, chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc !
Có thể bạn quan tâm:
>>> Polyphenol có tác dụng gì với sức khỏe con người
Viết bình luận