Vọng cách là một loài cây nhỏ có nhiều cành, đôi khi mọc leo, có khi có gai. Lá vọng cách được dùng nhiều trong y học cổ truyền và dân gian. Vậy lá vọng cách có tác dụng gì là câu hỏi của nhiều người. Vọng cách mọc hoang khắp nơi ở nước ta, lá và rễ được dùng làm thuốc. Lá vọng cách vị đắng, tính mát, thường dùng để chữa lỵ, tiểu tiện khó, tiêu hoá kém, phạm phòng, sốt, viêm gan, co thắt sau khi giao hợp. Nghiên cứu dược lý cho thấy, trong lá vọng cách có chứa isoxazol alcaloid, premnazol có tác dụng chống viêm và làm hạ men gan. Dưới đây chúng ta cùng đi tìm hiểu chi tiết.
1. Tổng quan về cây vọng cách
Tên gọi khác: Cách, Bọng cách.
Tên khoa học: Premma integrifolia L. (Gumira littorea Rumph)
Thuộc họ: Cỏ roi ngựa (danh pháp khoa học: Rerbeaceae)
+ Mô tả:
Vọng cách thường mọc thành bụi, có chiều cao khoảng 7m. Cây thường mọc thẳng đứng, phân thành nhiều nhánh nhỏ, có thể có gai. Lá mọc đơn, dạng đối chữ thập, có hình dạng và màu sắc thay đổi theo từng giai đoạn phát triển.
Lá hình bầu dục hoặc trái xoan, gốc lá hình tim hoặc hình tròn, hơi bất xứng, chiều dài khoảng 16cm, chiều rộng khoảng 12cm. Mép lá đều hoặc hơi có khía răng cưa ở phần trên. Mặt dưới của lá có ít lông, nhất là trên các gân. Khi non lá có màu xanh nhạt, khi già lá có màu xanh đậm.
Dược liệu có hoa mọc ở đầu cành, hoa tự ngù. Hoa có màu trắng xám, kích thước hoa nhỏ. Quả dược liệu xuất hiện với hình trứng. Khi chín quả có màu đen. Quả có chiều rộng cỡ 3 – 4mm, có 4 ô, ở mỗi ô chứa một hạt. Từ tháng 5 đến tháng 11 hàng năm là mùa hoa quả.
+ Phân bố:
Cây Vọng cách có biên độ sinh thái rộng, thích hợp sinh trưởng ở cả những vùng đất thường xuyên ngập nước ngọt cho đến nước lợ và nước mặn. Dược liệu xuất hiện từ đầm lầy đến ven suối và ven biển, ven trảng rừng ở độ cao từ 0 – 300m, ở những nơi có bóng râm một phần hoặc có ánh sáng toàn phần.
Dược liệu mọc hoang khắp mọi nơi ở Việt Nam, Campuchia và nước Lào. Ngoài ra dược liệu còn phân bố ở Ấn Độ, Inđônêxia, Mangat, Philipin và châu Úc. Ở nước ta, dược liệu còn được trồng để làm thuốc hoặc làm cảnh trong vườn nhà.
+ Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và cách bảo quản:
Bộ phận dùng: Lá là bộ phận chủ yếu dùng làm thuốc, có nơi dùng cả thân, rễ.
Thu hái: Quanh năm.
Chế biến: Sau khi thu hái, mang dược liệu rửa sạch, sấy khô hoặc phơi khô để dùng dần. Ngoài ra có thể mang dược liệu sao vàng để dùng.
Bảo quản: Để dược liệu ở những nơi thông thoáng, tránh ẩm.
+ Thành phần hóa học:
Chưa thấy tài liệu nghiên cứu cụ thể về thành phần hóa học của lá cây Vọng cách. Tuy nhiên, trong một cuộc nghiên cứu, các nhà khoa học đã chiết được từ vỏ thân hai thành phần được gọi là ganiarin và premnin. Phần rễ của dược liệu có tinh dầu thơm và một chất khác có màu vàng.
2. Lá vọng cách có tác dụng gì?
Trong Đông y, cây Vọng Cách có tác dụng thanh lọc, sáng mắt, bồi bổ cơ thể rất tốt.
Các nhà khoa học nghiên cứu cho thấy, cây Vọng Cách có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, mát gan, phòng ngừa và hỗ trợ điều trị những bệnh lý về gan. Đồng thời, thảo dược còn có tác dụng hỗ trợ điều trị một số bệnh lý như viêm đại tràng, kiết lỵ, thông
tiểu, tăng cường chức năng của hệ tiêu hóa, lợi sữa, ổn định huyết áp, đau nhức xương khớp, điều hòa kinh nguyệt rất tốt cho phụ nữ.
Đồng thời các nghiên cứu khác cũng cho thấy dược chất premnin và ganiarin có trong tiết nước bọt, kích thích hệ tiêu hóa, tăng nhu động ruột, giúp người dùng ăn ngon miệng, tăng cảm giác thèm ăn hơn.
Cây Vọng Cách rất có lợi cho đường hô hấp, ổn định huyết áp, giúp thở đều và ổn định hơn, ổn định nhịp tim rất tốt cho sức khỏe.
Ngoài ra, các nghiên cứu của các nhà khoa học còn nhận thấy, 2 dược chất ganiarin và premnin có trong cây Vọng Cách có tác dụng tăng cường trí nhớ, giúp tập trung và ghi nhớ tốt hơn.
Bên cạnh đó, cây Vọng Cách còn mang lại nhiều tác dụng tuyệt vời khác như:
+ Tăng huyết áp:
Cây Vọng Cách có tác dụng ổn định huyết áp, tăng huyết áp rất tốt. Vì vậy, thảo dược rất có lợi cho người bị huyết áp thấp.
+ Thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan:
Theo nhiều nghiên cứu của các chuyên gia và thực nghiệm lâm sàng cho thấy, sử dụng cây Vọng Cách sẽ giúp cơ thể thanh nhiệt, giải độc, giảm sưng phù dịch ở gan đối với bệnh nhân bị viêm gan, đồng thời hỗ trợ điều trị các bệnh lý khác về gan như gan nhiễm mỡ, vàng da, mụn nhọt,..
+ Lợi sữa:
Cây Vọng Cách có tác dụng kích thích tuyến sữa, tăng cường tiết sữa mẹ, đồng thời lọc những độc tố có trong sữa mẹ.
+ Thanh nhiệt, giải độc, mát gan:
Các nhà khoa học nghiên cứu, nếu thường xuyên sử dụng lá Vọng Cách sẽ giúp tăng cường quá trình trao đổi chất, đào thải độc tố có trong cơ thể, giúp thanh nhiệt, mát gan, hỗ trợ điều trị chứng nóng gan, nhiệt miệng, mụn nhọt của cơ thể một cách tuyệt vời.
+ Điều hòa kinh nguyệt:
Đối với những bạn gái gặp vấn đề về kinh nguyệt không đều, nếu thường xuyên sử dụng lá Vọng Cách sẽ giúp bạn gái sức khỏe được tốt lên, kinh nguyệt đều và đúng ngày hơn.
Ngoài ra, lá Vọng Cách còn có tác dụng giảm chứng đau bụng kinh, cải thiện tình trạng mệt mỏi, khó chịu, giúp những ngày đèn đỏ trở nên dễ chịu và vui vẻ hơn.
+ Giảm đau, hỗ trợ điều trị chứng tiêu chảy:
Trong dân gian, cây Vọng Cách được sử dụng để giảm đau, hỗ trợ điều trị chứng tiêu chảy vô cùng hiệu quả. Trong trường hợp hỗ trợ điều trị tiêu chảy cây Vọng Cách được sử dụng cho cả người lớn và trẻ nhỏ.
+ Giảm ho:
Trong dân gian, mỗi khi bị ho người ta thường sử dụng lá Cách để chữa ho. Thảo dược có tác dụng giảm ho rất tốt, nhất là đối với ho khan, ho có đờm, ho lâu ngày chưa khỏi.
+ Giảm đau nhức xương khớp, gout,..:
Thời tiết trở trời chúng ta thường cảm thấy cơ thể mệt mỏi, đau nhức xương khớp. Đặc biệt, bệnh đau nhức xương khớp xảy ra rất phổ biến với người lớn tuổi.
Vì vậy, sử dụng cây Vọng Cách được xem là giải pháp dành cho những người bị đau nhức xương khớp, gout. Thảo dược giúp giảm nhanh chứng đau nhức xương khớp, đồng thời giảm viêm, biến chứng của bệnh một cách hiệu quả.
+ Hỗ trợ điều trị bệnh bướu:
Một số nghiên cứu khác còn cho thấy cây Vọng Cách có tác dụng tốt đối với bệnh bướu giáp Basedow.
+ Giảm mùi tanh của thực phẩm:
Khi còn tươi, lá và thân cây Vọng Cách có mùi hơi hôi, hăng nhưng khi được đun nấu ở nhiệt độ cao thảo dược có mùi thơm rất thích. Đặc biệt, cây Vọng Cách nổi tiếng với tác dụng khử mùi tanh vốn có của thực phẩm như cá, thịt ếch, thịt chuột, thịt rắn, thịt heo.
3. Các bài thuốc chữa bệnh từ lá vọng cách
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị da vàng, gan nhiễm mỡ, đầy bụng, kém ăn:
Dùng 30 gram dược liệu, 20 gram lá chi tử hoặc lá dành dành (thêm 15 gram vỏ quýt lâu năm nếu đầy bụng), 10 gram cỏ mần trầu, 5 gram đậu đen, 10 gram râu ngô, 20 gram nhân trần. Mang tất cả vị thuốc rửa sạch. Mang tất cả vị thuốc vào chảo và thực hiện sao vàng hạ thổ. Cho tất cả vị thuốc vào nồi cùng với 800ml nước lọc. Thực hiện sắc thuốc trong 30 phút hoặc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 300ml. Chắt lấy phần nước và uống ngay khi còn ấm. Có thể chia thuốc thành nhiều lần uống trong ngày. Uống trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Uống liên tục 20 ngày đối với bệnh cấp tính. Uống liên tục từ 1 - 3 tháng đối với bệnh mãn tính để phòng ngừa bệnh tái phát lại.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị kiết lỵ:
Dùng 30 - 40 gram lá dược liệu rửa sạch với nước muối. Cho dược liệu vào cối và thực hiện giã nát. Thêm một ít nước đun sôi vào cùng. Khuấy đều sau đó chắt lấy phần nước. Hòa tan vào thuốc một ít đường cho ngọt mà uống. Uống 1 lần/ngày. Mỗi ngày uống một chén khoảng 30 - 40ml nước thuốc. Liều dùng thuốc đối với trẻ em bằng ½ liều dùng thuốc so với người lớn. Hoặc mang lá dược liệu sấy hay phơi khô. Cho dược liệu vào chảo và thực hiện sao vàng. Cho lá dược liệu vào ấm cùng với 600ml nước lọc. Thực hiện sắc thuốc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 200ml. Chắt lấy phần nước và chia thuốc thành 2 lần uống trong ngày. Sử dụng 1 thang/ngày cho đến khi bệnh tình có dấu hiệu thuyên giảm.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị vàng da:
Dùng 20 gram dược liệu, 30 gram nhân trần, 10 gram chi tử, 10 gram vỏ đại đã sao vàng, 10 gram thần khúc, 30 gram ý dĩ, 20 gram actisô, 10 gram cuống thơm nếp, 12 gram mã đề, 12 gram nghệ vàng, 16 gram mạch nha, 8 gram cao thảo nam. Sau khi rửa sạch tất cả vị thuốc, cho thuốc vào ấm đất cùng với 500ml nước lọc. Thực hiện sắc thuốc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 150ml. Chắt lấy lượng nước thuốc. Tiếp tục cho nước lọc vào ấm đất và thực hiện sắc thuốc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 100ml. Trộn chung 2 lần nước thuốc. Chia đều thuốc thành 2 - 3 lần uống trong ngày. Uống thuốc trước mỗi bữa ăn. Sử dụng liên tục từ 7 - 10 ngày.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị bệnh gan, giúp tăng cường chức năng gan:
Dùng 10 gram lá dược liệu và 20 gram cây cà gai leo. Mang cả hai vị thuốc rửa sạch cùng với nước muối. Cho tất cả vị thuốc vào nồi cùng với 1 lít nước lọc. Thực hiện sắc thuốc trong 30 phút hoặc khi nhận thấy lượng nước thuốc trong nồi cạn dần chỉ còn lại 500ml. Chắt lấy phần nước. Uống nước thuốc ngay khi còn ấm. Có thể chia thuốc thành nhiều lần uống trong ngày. Uống trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Sử dụng 1 thang/ngày cho đến khi bệnh tình có dấu hiệu thuyên giảm.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị tiêu chảy, kiết lỵ:
Dùng 10 - 15 lá dược liệu tươi rửa sạch cùng với nước muối. Để ráo nước và dùng để ăn sống. Chia dược liệu thành 2 - 3 lần sử dụng trong ngày. Mỗi lần dùng 5 lá tươi.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị huyết áp thấp:
Mang lá dược liệu rửa sạch với nước, sau đó phơi khô dưới bóng râm. Dùng 15 gram lá dược liệu khô cho vào tách cùng với 300ml nước đun sôi. Thực hiện hãm dược liệu trong 20 phút. Uống ngay khi còn ấm. Uống 1 lần/ngày.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị bệnh đại tràng:
Mang 20 gram lá dược liệu và 10 gram bạch truật rửa sạch với nước, sau đó phơi khô dưới bóng râm. Dùng thêm 10 gram khổ sâm đã rửa sạch. Cho các vị thuốc vào ấm đất cùng với 500ml nước lọc. Thực hiện sắc thuốc cho đến khi lượng nước thuốc trong nồi chỉ còn lại 150ml. Chắt lấy lượng nước thuốc. Uống thuốc ngay khi còn ấm. Sử dụng 1 thang/ngày trong 7 – 10 ngày.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách giúp lợi sữa ở phụ nữ sau sinh:
Mang lá dược liệu rửa sạch cùng với nước, sau đó phơi khô dưới bóng râm. Dùng 10 gram lá dược liệu khô cho vào tách cùng với 20 gram chè vằng (đã rửa sạch) và 500ml nước đun sôi. Thực hiện hãm dược liệu trong 20 phút. Uống ngay khi còn ấm. Uống 1 lần/ngày.
+ Bài thuốc từ cây Vọng cách điều trị bướu giáp Basedo:
Mang lá dược liệu và 10 gram bạch truật rửa sạch với nước, sau đó phơi khô dưới bóng râm. Dùng 15 gram lá dược liệu khô, 20 gram bạch hoa xà thiệt thảo, 15 gram ké đầu ngựa, 20 gram cây xạ đen. Mang tất cả vị thuốc rửa sạch. Cho tất cả vị thuốc vào nồi cùng với 1,5 lít nước lọc. Thực hiện sắc thuốc trong 30 phút hoặc sắc thuốc cho đến khi lượng nhận thấy lượng nước thuốc trong nồi cạn dần chỉ còn lại 500ml. Để nguội bớt và chắt lấy phần nước. Chia thuốc thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Sử dụng 1 thang/ngày.
4. Lưu ý khi áp dụng các bài thuốc chữa bệnh từ cây vọng cách
Để áp dụng các bài thuốc từ cây vọng cách một cách hiệu quả nhất, người bệnh cần tuân thủ một số lưu ý dưới đây:
Lạm dụng thuốc sắc từ vọng cách có thể gây ra tình trạng cao huyết áp, gây cường thần kinh giao cảm, đồng thời làm rối loạn các chức năng khác trong cơ thể. Vì thế, người bệnh chỉ nên sử dụng vọng cách ở một liều lượng phù hợp và được bác sĩ, chuyên gia đông y chỉ định.
Nước sắc cây Vọng cách có khả năng kháng sinh mạnh mẽ. Chính vì thế người bệnh có thể sử dụng dược liệu trong những trường hợp nhiễm khuẩn đường ruột, lỵ trực trùng, ngộ độc thực phẩm…Ngoài ra, người bệnh còn có thể dùng nước cốt và bã dược liệu bôi lên những vị trí bị lở ngứa ngoài da, mụn nhọt…
Tuy nhiên hai loại alcaloid nói trên gồm premnin và ganiarin bên trong dược liệu là những chất hơi độc. Vì thế, tốt nhất người bệnh nên sử dụng dược liệu theo từng liệu trình. Mỗi liệu trình từ 5 – 7 ngày. Sau một liệu trình thì tạm dừng. Người bệnh không nên sử dụng dược liệu liên tục và không nên sử dụng chúng với liều cao.
Trước khi áp dụng các bài thuốc từ vọng cách, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về liều dùng và tính an toàn của dược liệu. Ngoài ra, người bệnh nên áp dụng những bài thuốc từ dược liệu theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa Y học cổ truyền để đảm bảo an toàn.
Trên đây chúng tôi đã giúp bạn tìm hiểu xem lá vọng cách có tác dụng gì với sức khỏe con người. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn và người thân. Cảm ơn bạn đã quan tâm, chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc !
Bài viết cùng chuyên mục:
>>> Lá trà hoa vàng có tác dụng gì với sức khỏe con người
Viết bình luận