Rau dớn là loại rau rừng được dùng nhiều trong y học cổ truyền. Nó không chỉ là món ăn dân giã ngon miệng mà còn có nhiều tác dụng cho sức khỏe. Vậy tác dụng của rau dớn với sức khỏe con người như thế nào là câu hỏi của nhiều người. Rau dớn còn có tên gọi khác là ráng song, quần rau, dớn rừng, dớn nhọn, thái quyết… có tính mát. Nó được biết đến với công dụng làm thuốc có tác dụng như giải nhiệt, lợi tiểu, ngăn ngừa bệnh lý và rất tốt cho phụ nữ mang thai... Dưới đây chúng ta cùng đi tìm hiểu chi tiết về tác dụng của rau dớn.
1. Tổng quan về rau dớn
+ Thông tin chung:
Tên tiếng Việt: Rau Dớn, Ráng Song, Quần Rau, Dớn Rừng, Dớn Nhọn, Thái Tuyết
Tên khoa học: Cyclosorus acuminatus (Houtt). Nakai, Diplazium esculentum
Họ: Rau dớn - Athyriaceae.
+ Mô tả cây Rau dớn:
Cây rau dớn là loại dương xỉ có thân rễ ngắn, mọc bò sống dai, có chiều cao từ khoảng 0.5 – 1m. Phiến lá kép lông chim 1 lần (lá non) hoặc 2 lần (lá già), có hình ngọn giáo, phiến dài. Lá mọc so le gồm nhiều lá chét trong khoảng 12-16 cặp mọc cách lên dần. Các lá chét trên không có cuống, các lá chét dưới thường có cuống.
Ổ túi bào tử nhỏ, hình tròn, xếp đều đặn trên gân phụ ở mặt sau lá. Bào tử có hình bầu dục, màu vàng sáng, có mào hẹp.
Rau Dớn bề ngoài gần giống với cây dương xỉ, nhưng kích thước có phần nhỏ hơn. Rau với cành dài và lá nhỏ xòe ra xung quanh như tán ô. Đầu cong như móc câu trong đó những lá non thì vươn thẳng lên, thân hình bụ bẫm, phần trên uốn lại như vòi voi.
+ Phân bố, thu hoạch và chế biến:
Phân bố: Rau dớn chủ yếu phân bố ở vùng rừng núi hay bờ suối, bờ khe. Đây là loại cây ưa ẩm nệ thường mọc dại ở các tác rừng thấp hay ven khe suối để tránh ánh mặt trời.
Ở Việt Nam, quần rau thường được tìm thấy ở các tỉnh miền núi có độ cao từ 1000-2000m như: Hà Giang, Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Quảng Nam, Quảng Ngãi,…
Ngoài ra loại rau này còn phân bố ở một số quốc gia trên thế giới như Nhật Bản, Đài Loan, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaysia, Indonesia,….
Thu hoạch: Vào đầu mùa mưa hằng năm là lúc rau dớn mọc lá non tươi tốt nhất, đây cũng là thời điểm thích hợp để thu hái.
Một số nơi rau sẽ mọc nhiều vào khoảng tháng 9, tháng 10.
Nơi khác thì dớn nhọn mọc vào tháng 4
Chế biến: Dùng lá rau dớn tươi để sắt hoặc giã dập để làm thuốc.
+ Bộ phận sử dụng của Rau dớn:
Thân rễ và lá non.
+ Thành phần hóa học:
Rau dớn chứa nhiều protein (52,3%), carbohydrate (28,2%), chất chống oxy hóa (Vitamin C, v.v.) và hàm lượng đặc biệt cao các chất khoáng quan trọng (Ca, Fe, Na), chất xơ (17,44%) có nhiệt lượng tốt (324 Kcal / 100gm). Kết quả tổng thể gợi ý rằng, các lá non rau dớn chứa nguồn dinh dưỡng thực vật phong phú có thể được sử dụng thương mại cho phát triển các sản phẩm chăm sóc sức khỏe giá trị gia tăng như một giải pháp bền vững cho sức khỏe và an ninh dinh dưỡng.
Thân rễ: Phân tích GC-MS trên thân rễ cho ra 18 hợp chất: Axit tetradecanoic, axit N-hexadecanoic, Octadecan, axit Pentadecanoic, Hexahydrofarnesyl acetone, axit Pentadecanoic, Docosane, N axit hexadecanoic, axit octadecanoic, Octadecan, 5-methyl, 2 axit hexadecanoic 1 ethyl ester, Hexacotaine, Tetracosane, 1-Tricosane, 10-Methyl-Octadec-1, Tetra pentacotane.
Lá: Đánh giá phytochemical của các chất chiết xuất từ lá đã thu được flavonoid, steroid, carbohydrate, glycoside, alkaloid, protein và các hợp chất phenolic.
Sàng lọc phytochemical của một chiết xuất ethanol cho thấy sự hiện diện của saponin glycoside, flavonoid, protein và dầu.
2. Tác dụng của rau dớn với sức khỏe con người
Có rất nhiều người thích ăn rau dớn mà không hề biết rau dớn có tốt không? Theo góc nhìn khoa học, rau dớn không chỉ là nguồn bổ sung dinh dưỡng dồi dào mà còn mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe.
+ Theo y học hiện đại, cây rau dớn có tác dụng:
Khi tiến hành nghiên cứu ở Malaysia về chiết xuất Ethanol có trong 19 loại rau truyền thống trong đó có rau dớn, người ta nhận thấy rằng cây rau dớn có tác dụng kháng khuẩn rất tốt do có chứa DE và cồn. Cây rau dớn có khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh ở cả người và thực vật như E.coli, Salmonella aArizonae...
Cứ 1g rau dớn sấy khô sẽ có khoảng 19,974mg Flavonoid giúp chống oxy hóa rất tốt.
Giảm đau chống viêm: Khi tiến hành nghiên cứu trên chuột, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận rằng chiết xuất dạng nước từ cây rau dớn có chứa Sterol và Flavonoid giúp làm giảm đau mạnh mẽ trên các triệu chứng đau ngoại vi, đồng thời giảm viêm rất tốt. Trong một nghiên cứu khác được thực hiện trên chuột tại Thụy Sĩ, kết quả cho thấy hoạt chất Flavonoid bán tinh khiết chiết xuất từ cây rau dớn cũng có tác dụng làm giảm đau rõ rệt.
Chống nấm: Hoạt chất Methanolic có trong lá và thân cây rau dớn có tác dụng kháng nấm phổ rộng. Chloroform từ cây rau dớn còn có hoạt tính kháng các loại nấm có giá trị MIC trong khoảng từ 0.02 đến 2.5mg/ml.
Ngăn ngừa nguy cơ bị bệnh tiểu đường: Ở một nghiên cứu về hoạt động ức chế Glucosidase được tiến hành bởi 5 loại dương xỉ khác nhau bao gồm cả cây rau dớn cho thấy rau dớn có khả năng ức chế Glucosidase ở bệnh nhân tiểu đường.
Ngoài ra, cây rau dớn còn có tác dụng bảo vệ gan, tẩy giun, nhuận tràng, tăng lưu thông tuần hoàn mạch máu.
+ Theo y học cổ truyền, cây rau dớn có tính mát, tác dụng:
Chữa ho, đặc biệt các trường hợp bị ho ra máu.
Rất tốt cho phụ nữ sau sinh.
Điều trị đau nhức đầu, các bệnh nhiễm trùng ngoài da, tiêu chảy, kiết lỵ, sốt, đồng thời kích thích quá trình lành thương diễn ra nhanh hơn.
Ở Ấn Độ, người ta dùng nước ép rau dớn như một bài thuốc giúp trị cảm lạnh và chữa ho rất tốt.
3. Bài thuốc và món ăn từ cây rau dớn
+ Các bài thuốc thường dùng:
- Thanh nhiệt giải độc: Dùng lá dớn khô nấu lấy nước uống trực tiếp.
- Cầm máu, làm lành vết thương: Chuẩn bị lá non rau dớn (50g) rửa sạch giã nhỏ, đắp lên vết thương có tác dụng cầm máu, làm liền vết thương.
- Chữa sốt rét, hen suyễn, đau bụng, kiết lỵ: Chuẩn bị 20g thân rễ rau dớn cắt bỏ rễ con, rửa sạch, thái nhỏ, sắc với 200 ml nước còn 50 ml. Chia ra uống làm 2 lần trong ngày, dùng chữa sốt rét. Dùng 7 – 10 ngày cho một đợt điều trị.
- Điều trị nhiễm trùng, mụn nhọt, ghẻ lở: Dùng lá non của cây rau dớn giã nhuyễn đắp lên vùng bị bệnh, tình trạng viêm sẽ giảm rất nhanh.
- Cầm máu và kích thích làm lành vết thương: Lấy 50g cây rau dớn đem rửa sạch, giã nát rồi đắt trực tiếp lên vùng tổn thương.
- Chữa bỏng: Lấy 100g Lá non rau dớn, 100g ruột quả bí ngô, hai thứ dùng tươi giã nát, đắp trực tiếp lên vết bỏng sẽ làm dịu da và kích thích lành thương rất tốt.
- Chữa đau lưng: Dùng cẩu tích 15 - 20g, thục địa 12 - 16g, đỗ trọng 10 - 12g, dây tơ hồng 8 - 10g, sắc với 750ml nước lấy 200ml, chia 2 lần uống trước bữa ăn.
- Chữa khí huyết suy yếu: Dùng cẩu tích 15 - 20g, đương quy 10 - 12g, xuyên khung 4 - 6g, tục đoạn 10 - 12g, cốt toái bổ 10 - 12g, tầm gửi cây dâu 12 - 16g, bạch chỉ 4 - 6g.
- Chữa phong hàn thấp, tay chân nhức mỏi: Dùng cẩu tích 15 - 20g, rễ cỏ xước 10 - 12g, ý dĩ 12 - 16g, mộc qua 6 - 8g, sắc với 750ml nước còn lại 200ml, chia thuốc từ dương xỉ này làm 2 lần uống trước bữa ăn.
Mặt khác, không kết hợp với các loại thuốc đông y, bạn có thể chế biến rau dớn thành các món ăn bổ sung trong các bữa cơm hàng ngày. Một số món ăn đơn giản, dễ làm như: Rau dớn luộc, nộm rau dớn, rau dớn xào tỏi, rau dớn nhúng lẩu,…
+ Món ăn từ rau dớn:
- Món luộc: Đây là món ăn vô cùng đơn giản, chỉ cần lấy rau dớn tươi xanh luộc lên chấm mắm là được.
- Món trộn: Lấy thịt ba chỉ, tôm sông đem thái hạt lựu rồi ướp cùng hành tím băm nhỏ, hạt nêm, nước mắm, tiêu và trộn đều lên. Tiếp theo đó hãy phi hành cho thơm và cho thịt, tôm vào xào chín. Cuối cùng, cho rau dớn đã được luộc sơ vào rồi đảo đều. Trước khi ăn nên rắc lên bề mặt món trộn này một ít lạc rang để kích thích thêm vị giác.
- Món xào: Rau dớn tươi đem rửa sạch, chần qua nước sôi rồi vớt ra để ráo. Tiếp sau đó phi vàng tỏi tươi và cho phần rau đã chuẩn bị vào. Cuối cùng, thêm hạt nêm, tương ớt, đường, tiêu, lạc giã dập và ít nước cốt chanh rồi trộn đều lên.
- Món nộm: Chọn ngọn rau dớn cong non đem rửa sạch sau đó phơi nắng cho tái và cho vào chõ đồ xôi bằng gỗ đồ lên trong khoảng 20 phút. Tiếp sau đó đem đổ rau vào bát to rồi cho thêm ớt, tỏi, gừng, nước cốt chanh, rau thơm, hạt nêm, muối trắng và trộn đều, để 5 phút cho các gia vị ngấm vào rau. Cuối cùng, lấy lạc rang giã nhỏ rải lên trên.
4. Một số lưu ý khi sử dụng cây rau dớn
Mặc dù cây rau dớn là một thực phẩm lành tính có thể sử dụng trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả trong điều trị bệnh mà không gây ảnh hưởng đến sức khỏe, khi sử dụng cây rau dớn cần lưu ý một số điều sau:
Cần làm sạch rau dớn trước khi sử dụng, đặc biệt ở những trường hợp bị viêm nhiễm trùng, việc không làm sạch dược liệu có thể làm tăng tình trạng nhiễm trùng.
Chọn rau dớn nên chọn rau được trồng ở những vùng sạch, không sử dụng phân bón hay các chất hóa học như thuốc diệt cỏ, thuốc kích thích... Lưu ý loại bỏ hết sâu và côn trùng bám trên rau trước khi dùng.
Các nhà nghiên cứu nói rằng trong lá rau dớn non có một lượng nhỏ độc tố dương xỉ. Do đó, cần thận trọng khi sử dụng ngay cả khi chưa có một ghi nhận hay báo cáo cụ thể nào về trường hợp ngộ độc rau dớn.
Mặc dù rau dớn rất tốt cho sức khỏe nhưng nếu lạm dụng rau dớn cũng sẽ không tốt. Nếu bạn đang muốn sử dụng cây rau dớn với mục đích chữa bệnh, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa và những người có chuyên môn trước khi dùng.
Trên đây chúng tôi đã giúp bạn tìm hiểu về tác dụng của rau dớn với sức khỏe con người như thế nào. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn và người thân. Cảm ơn bạn đã quan tâm, chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc !
Có thể bạn quan tâm:
>>> Công dụng của quả bưởi với sức khỏe con người như thế nào
Viết bình luận