Rau mã đề là thảo dược được dùng nhiều trong y học cổ truyền và có tác dụng chữa nhiều bệnh. Tác dụng của rau mã đề với sức khỏe con người như thế nào là câu hỏi của nhiều người. Trong rau mã đề có nhiều thành phần hóa học đa dạng. Trong đó có chứa vitamin A, giàu Canxi, Glucozit, vitamin C và K. Trong hạt mã đề còn có chứa chất nhầy, axit plantenolic. Các thành phần trong cây mã đề được biết đến là có rất nhiều tác dụng hữu ích cho chức năng lợi tiểu, lợi mật, chống viêm, tiêu đờm, chống ho, giảm kiết lỵ,… Dưới đây chúng ta cùng đi tìm hiểu về tác dụng của rau mã đề.
1. Tổng quan về rau mã đề
Tên thường gọi: Cây mã đề (Xa tiền thảo)
Tên gọi khác: Mã đề thảo, Nhã én, Cây bông mã đề.
Tên nước ngoài: Broad – leaved plantain, Ripple grass, Cart – tract plan, Plantain ribwort, Great platain, Large plantain.
Tên khoa học: Plantago asiatica L.
+ Tìm hiểu chung về cây mã đề:
Cây mã đề là một loại thảo dược sống quanh năm, có thân ngắn. Lá mọc thành hình hoa thị, hình trứng với độ dài từ 5-12cm, rộng 3,5-8cm, đầu hơi tù có mũi nhọn và gân lá hình cung, mép lá uốn lượn, nguyên hoặc có răng cưa nhỏ, không đều; cuống lá dài từ 5-10cm, loe ở gốc.
Hoa mọc thành một bông dài ở kẽ lá có cán dài hơn lá. Bông mã đề là một có 4 đài lá ở gốc hoa, xếp chéo nhau và hơi dính ở gốc và là bông lưỡng tính. Quả nang, có hình chóp thuôn dài từ 3,5-4 mm; hạt mã đề hơi dẹt, màu nâu hoặc đen bóng.
+ Bộ phận dùng của cây mã đề:
Lá mã đề là bộ phận thường dùng làm thuốc được thu hái vào lúc cây sắp ra hoa hoặc đang ra hoa. Sau đó, người ta đem đi rửa sạch rồi phơi hoặc sấy khô.
Hạt mã đề (hay còn gọi là xa tiền tử) được thu hoạch từ các quả già rồi đem phơi và sấy khô.
Khi lấy toàn bộ phần trên mặt đất của cây mã đề làm thuốc còn gọi là mã đề thảo.
+ Thành phần hóa học trong cây mã đề:
Mỗi bộ phận của toàn cây mã đề sẽ có thành phần hóa học tương đối khác nhau:
Trong lá mã đề chứa iridoid (aucubosid, catalpol), acid phenolic và este phenylpropanoic của glycosid, majorosid cùng với 20% là chất nhầy.
Trong hạt mã đề (xa tiền tử) có chứa các thành phần như: D-galactose, L-arabinose và có khoảng 40% acid uronoic, dầu béo trong đó có acid 9-hydroxy-cis-11-octadecenoic.
Ngoài ra, mã đề còn có nhiều flavonoid và các chất khác như acid cimaric, caroten, vitamin K, vitamin C.,..
2. Tác dụng của rau mã đề với sức khỏe
+ Điều trị đi tiểu ra máu:
Chuẩn bị lá mã đề 12g và lá ích mẫu 12g. Mang giã nát lấy nước, vắt lấy nước cốt uống. Đây là bài thuốc chữa chứng tiểu ra máu, cơ thể nhiệt ở người già: Hạt mã đề đem ra giã vụn cho đến khi thành bột, dùng khăn vải sạch thật sạch rồi bao vào, cho vào đấy 2 bát nước sắc còn một bát, bỏ đi bả, cho vào thành phẩm vào 3 cốc hạt kê rồi nấu thành cháo để ăn lúc đói. Uống loại thuốc này nhiều có tác dụng trong làm mát người, đặc biệt có ích trong những ngày nắng nóng. Đồng thời, nó cũng giúp mắt sáng hơn.
+ Điều trị các bệnh liên quan đến thận:
Khi bị viêm cầu thận cấp tính: ta sử dụng mã đề cùng với thạch cao, ma hoàng làm thuốc, đại táo có thêm quế chi và cam thảo 6g. Mỗi ngày nên sắc uống 1 thang thuốc.
Khi bị viêm cầu thận mạn tính: kết hợp mã đề 16g với phục linh 12g, hoàng bá 12g, rễ cỏ tranh phải có đủ 1 lượng 12g, hoàng bá 12g, hoàng liên cần 12g, trư linh 8g,mộc thông cần 8g,. Mỗi ngày nên sắc uống 1 thang.
Sỏi bàng quang: dùng 30 gram mã đề cùng với 30g loại rau ngư có tinh thảo (là một tên gọi khác của rau diếp cá), kim tiền thảo. Mỗi ngày sắc 1 thang thuốc uống 2 lần trong ngày. Uống liên tục trong thời gian 5 ngày.
Sỏi đường tiết niệu: dùng mã đề 20g, kim tiền thảo 30g và rễ cỏ tranh 20g. Mỗi ngày sắc uống 1 thang thuốc hoặc dừng uống, uống thay trà nghĩa là uống nhiều lần trong một ngày.
+ Chữa chảy máu cam:
Lá mã đề tươi hái tươi sau đó mang đi rửa sạch và giã nát thật nát. Cho vào đó ít nước cho thật ẩm, rồi sau đó vắt thật kỹ rồi lấy nước cốt uống.
Khi bị chảy máu cam, bạn nên nằm yên trên giường để gối cao đầu, bã của cây mã đề thì đem đắp lên trán để chữa bệnh, nếu máu cam chảy ra quá nhiều ta cần dùng bông sạch cuộn tròn nút bên mũi chảy, uống thuốc khoảng vài ngày sẽ thấy tình trạng này thuyên giảm.
+ Chứng chốc lở ở trẻ nhỏ:
Dùng một nắm lá mã đề tươi mang rửa sạch và thái nhỏ cuối cùng là nấu và ăn cùng 100gam -150g giò để còn sống, ăn vài ngày trẻ sẽ khỏi.
+ Thanh nhiệt, lợi tiểu:
Hạt mã đề 10g và cam thảo 2g, 600ml nước, sau đó sắc lấy khoảng 200ml chia đều thành 3 phần uống làm 3 lần trong ngày.
3. Một số bài thuốc có cây mã đề
+ Chữa tiểu khó và nóng trong ở người già:
Hạt mã đề 1 chén (có dung tích 50ml) bỏ vào túi và sắc lấy nước. Dùng nước này nấu cháo với hạt kê để ăn.
+ Chữa bệnh lỵ ra máu, mủ:
Cây mã đề, dây mơ lông, cỏ seo gà, phối hợp mỗi vị 20g sắc uống.
+ Trị tiểu ra máu:
Giã vắt lá mã đề và cỏ ích mẫu lấy nước cốt để uống.
+ Chữa ho có đờm:
Cây mã đề 10g, cam thảo 2g, cát cánh 2g, nước 400ml. Sắc còn 200ml và chia làm 3 lần uống trong ngày. Có thể thay thế cam thảo bằng đường để tạo vị ngọt nếu không tìm mua được dược liệu cam thảo.
+ Bài thuốc lợi tiểu:
Kết hợp 10g hạt mã đề và 2g cam thảo, sắc với 600ml đến khi còn 200ml, chia thành 3 lần uống trong ngày.
+ Chữa tiêu chảy:
Lấy 1-2 nắm mã đề tươi, 1 nắm rau má, 1 nắm cỏ nhọ nồi (hoặc lá phèn đen) sắc đặc và chia cho nhiều lần uống.
+ Chữa viêm cầu thận cấp tính:
Bài thuốc này còn có tên là việt tỳ gia thang vị gồm có các vị thuốc: cây mã đề 16g, thạch cao 20g, ma hoàng 12g, bạch truật 12g, đại táo 12g, mộc thông 8g, gừng 6g, cam thảo 6g, quế chi 6g. Sắc uống mỗi ngày một thang
+ Chữa phù thũng và tiêu chảy kèm sốt, ho và nôn mửa:
Sao hạt mã đề và ý dĩ đều bằng nhau rồi tán bột và uống mỗi lần 10g, ngày uống 30g.
+ Chữa viêm cầu thận mãn tính:
Mã đề 20g, ý dĩ 6g; phục linh bì, trạch tả, thương truật mỗi vị 12g; quế chi, hậu phác mỗi vị 6g; xuyên tiêu 4g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
Mã đề, bạch truật, bạch thược, bạch linh, trạch tả mỗi vị 12g; trư linh, phụ tử chế mỗi vị 8g; can khương 6g, nhục quế 4g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
+ Bài thuốc bôi ngoài chữa bỏng:
Nước sắc mã đề đậm đặc 100% (100ml ứng với 100g mã đề khô), trộn đều với 50g lanolin, 50g paraffin. Bôi thuốc mỡ này lên vết bỏng và băng lại.
+ Chữa viêm bàng quang cấp tính:
Mã đề 16g; hoàng bá, hoàng liên, phục linh, rễ cỏ tranh mỗi vị 12g; mộc thông, bán hạ chế, hoạt thạch, trư linh mỗi vị 8g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
+ Cách pha trà mã đề uống mỗi ngày giúp cai thuốc lá:
Lấy một nhúm lá mã đề đã cắt nhỏ phơi khô cho vào bình thủy tinh và thêm 500ml nước sôi. Đặp nắp bình và để yên trong 2 tiếng đồng hồ. Sau đó, bạn đã có thể dùng trà này trong ngày giúp thanh lọc cơ thể, lợi tiểu,… Đồng thời nếu duy trì uống trà hãm từ cây mã đề liên tục trong 1 tháng có thể giúp cai được thuốc lá.
4. Những điều cần lưu ý khi sử dụng mã đề
Mã đề khá lành tính và an toàn với người dùng. Cùng với đó, đây là loại cỏ thuốc nam có nhiều lợi ích trong hỗ trợ điều trị bệnh, nhất là tác dụng lợi tiểu, mát gan, lợi mật. Tuy nhiên, việc sử dụng mã đề cũng không nên tùy tiện và lạm dụng. Khi dùng mã đề làm thuốc hay uống trà, cần lưu ý như sau:
+ Tránh dùng mã đề như trà giải khát hàng ngày:
Nhiều người cho rằng mã đề có tính mát gan, lợi mật, có thể dùng phơi khô làm trà uống thay nước hàng ngày để bảo vệ gan. Tuy nhiên, việc sử dụng mã đề quá thường xuyên không tốt thậm chí là gây hại.
+ Thận trọng khi dùng mã đề cho phụ nữ mang thai:
Mã đề không được khuyên dùng với phụ nữ mang thai giai đoạn đầu. Các thành phần trong mã đề không có lợi cho cả mẹ và bé, có thể gây sảy thai.
+ Tránh dùng mã đề buổi tối:
Tác dụng chính của mã đề là lợi tiểu. Do vậy, tránh dùng mã đề vào buổi tối, nhất là việc sắc nước uống. Mã đề có thể khiến tiểu đêm nhiều lần, ảnh hưởng đến giấc ngủ. Chính vì thế, đây cũng là loại thuốc tránh sử dụng đối với những người suy thận, yếu thận.
Mã đề có nhiều tác dụng nhưng với điều kiện là phải được sử dụng đúng cách, đúng liều lượng, kết hợp đúng bài thuốc. Việc sử dụng mã đề làm thuốc chữa bệnh tốt nhất nên tham khảo ý kiến của chuyên gia và bác sĩ.
Trên đây chúng tôi đã giúp bạn tìm hiểu về tác dụng của rau mã đề với sức khỏe con người như thế nào. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn và người thân. Cảm ơn bạn đã quan tâm, chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc !
Có thể bạn quan tâm:
>>> Công dụng của vitamin E với sức khỏe con người như thế nào?
>>> Công dụng của quả xoài với sức khỏe con người như thế nào
Viết bình luận